Een bonsai van een tuincentrum plant: Olijf bonsai

In december 2016 had ik de mogelijkheid om wat olijven over te nemen. De bomen waren in slechte staat en stonden bij een handelaar in een grote plastic tunnelkas. Dankzij de vochtige, stilstaande lucht, in combinatie met een veel te volgepakte kas waren de olijven van boven tot onder bedekt door zwarte schimmel. De bladeren hadden vraatschade van snuitkevers en alle takken zaten vol met schildluizen. Alles bij elkaar waren de planten niet optimaal gezond, om het zacht uit te drukken. Omdat de handelaar deze bomen niet door de winter wilde verzorgen kreeg ik echter een superzacht prijsje te horen. Dus ik was een uurtje zoet met het uitzoeken van de in mijn ogen meest geschikte bomen. Twee stuks met veel beweging in de stam en redelijke wortelvoet mochten uiteindelijk mee in de auto.

Eerste hulp bij ongezonde olijf pre-bonsai

Thuisgekomen werden de bomen zonder pardon terug gesnoeid tot de maximale hoogte die ik uberhaupt acceptabel zou vinden voor bonsai. Hierbij hield ik wel rekening met het behoud van bladeren aan alle takken. Daardoor blijft de sapstroom op gang en is de kans op afsterven geminimalizeerd. Knopzetting lager op de stam is dan een zorg voor het voorjaar.
De wortelkluit is geinspecteerd op aanwezigheid van snuitkevers en/of larven, maar zo op het eerste gezicht waren die niet aanwezig. Omdat de wortels er op zich wel goed uitzagen, zijn de bomen niet verplant, maar mochten ze in de grote pot vol potgrond blijven staan tot een gunstger moment voor verpotten. Vervolgens zijn de planten helemaal gewassen. Met een tandenborstel werden alle takken ontdaan van de schimmel, en met een waterbroes is ook het gros van de bladeren gespoeld. Vervolgens zijn alle schildluizen met de hand van de bomen geplukt. Om verdere insecten tegen te gaan, zijn beide bomen vervolgens doordrenkt met insecticiden.
De rest van de winter mochten de bomen in de volle zon buiten staan, met uitzondering van vorstperioden. Dan stonden ze in een koude kas, waar verder geen andere bomen stonden.

Stap voor stap: Verpotten en kluitreductie van pre-bonsai olijven

In het voorjaar heb ik gewacht tot het weer warm en zonnig was voor ik aan de slag ging met het verpotten. Ik wou eerst goede groei zien voor het verpotten. Met een goede hoeveelheid groene uitloop op de takken was het duidelijk dat de boom de winter prima overleefd had, en klaar was voor de volgende stap.

Wannneer een olijf te verpotten met wortelsnoei is sterk afhankelijk van het weer. Het moet mooi warm zijn en de boom moet duidelijk groei hebben. Dit zorgt ervoor dat de wortels actief zijn, en snel kunnen reageren op snoei. Omdat olijven uit droge warme gebieden komen doe je dit later dan normaal bij loofbomen. Voor Noordwest Europa betekent dit dat je het beste kan wachten tot na begin mei. In dit geval heb ik gewacht tot begin juli.

De eerste stap voor het verpotten van pre-bonsai olijven is het controlren van de wortelkluit. Zoek naar de locatie van de hoofdwortels. Soms kan je geluk hebben en zit er een brede basis verstopt onder de grond, waardoor je een stevige nebari kan hebben. Deze bomen had ik geselecteerd omdat er duidelijke oppervlaktewortels te zien waren, en de stam net onder het grondoppervlak breed uit leek te lopen. Bij het uit de pot halen van de olijf bleek dat er zeer veel fijne wortels in het bovenste deel van de pot waren. Daarom besloot ik dat dat onderste 2/3 van de kluit niet noodzakelijk waren.

Stap twee bij het verpotten van een kwekerijplant naar bonsai kweekpot bestond uit het wegzagen van de onderste 2/3 van de kluit. Met een grote beugelzaag heb ik eenvoudig de onderkant afgezaagd. Dit lijkt rigoreus, maar in werkelijkheid is dit een van de minst invasieve manieren om de kluit kleiner te maken. De wortels worden een voor een door het zaagblad gespleten, en de rest van de kluit ondervindt geen schade. Het enige belangrijke is wel dat je naderhand met een schaar de gespleten worteleinden netjes afknipt.

De derde stap bij het voorbereiden van tuincentrum olijf voor bonsai is het voorzichtig verwijderen van de oude grond uit de overgebleven kluit. Hierbij ga je met een wortelhark langzaam rond de kluit, telkens iets dieper de aarde verwijderend. Langzaam maar zeker leg je zo de wortels bloot. Als wortels rond de kluit gaan, knip je ze af aan de buitenkant van de kluit. Elke wortel die verdraaid is in andere wortels maakt je voorzichtig (!) met de hand los. Zo krijgt elke wortel zijn eigen plek in de kluit, zonder andere wortels dwars te zitten. Als je dit nauwkeurig wilt doen kan dit al snel een uur kosten. Daarom is het belangrijk dit niet op te droge dagen te doen, en een beschut plekje te vinden. Een plantensproeier met water kan helpen de wortels af en toe te bevochtigen. Ik vind het makkelijker om aan een redelijk droge kluit te werken, in plaats van een doorweekte kluit te hebben. Als je dit netjes gedaan hebt, hou je een kluit over welke bestaat uit allemaal wortels die netjes vanaf de stam ongehinderd naar buiten groeien.

Stap vier bij het reduceren van een wortelkluit voor bonsai is het uitdunnen van de wortels. In de olijf op de fotos zijn er twee kransen met wortels. De eerste, op de hoogte van de oorspronkelijke wortelvoet, bestaat uit een kleiner aantal, relatief dikke wortels. Tussen de wortels zijn grotere ruimtes. Een paar cm dieper is een krans jongere wortels, welke romdom de stam gesloten is. Daarom is ervoor gekozen de hogere wortelkrans te verwijderen. Dit gaat wel wat problemen opleveren bij de latere vorming van de bonsai. Maar voor nu is het even niet anders. Haal ook wortels aan de onderkant van de stam weg en snoei de wortels allemaal op langte zodat ze in de trainingspot passen zonder verbogen te moeten worden.

De laatste stap bij het verplaatsen van prebonsai olijf naar een trainingsschaal is het daadwerlijke oppotten. Hiervoor gebruik ik bij alle planten hetzelfde substraat. Normaal gesproken is dit een mix uit lava-achtig materiaal, gebakken klei en boomschors, gezeefd op 2-5mm korrel. Echter, in dit geval had ik nog een bak grovere korrel staan, wellke ik gebruik voor net uitgegraven bomen. Daar heb ik deze grotere olijven ook maar op gezet. Voordeel is dat de kluit nog droger blijft, waardoor ik de bomen via automatische irrigatie water kan geven mocht ik langere tijd niet thuis zijn, of als er een zeer warme dag verwacht wordt.

De rest van de zomer moet de plant zich goed inwortelen. Daarom staat de boom in de volle zon en krijgt mest & water naar lieve lust. Jonge takken worden bedraad terwijl ze nog jong en groen zijn, indien ze nut hebben binnen het ontwerp. Takken die niet nodig zijn worden elke paar weken verwijderd.